“Sukkels bij de Belastingdienst”

Nederland is nog steeds in de ban van twee thema’s: de Coronacrisis en de Toeslagenaffaire. Vooral de laatste affaire veroorzaakt veel hilariteit bij het Ministerie van Justitie.

Het is niet druk op het Parket van de Hoge Raad. Ook daar wordt door de meeste medewerkers nog vaak thuis gewerkt.

Maar onlangs moesten een paar advocaten-generaal bijeenkomen om een vertrouwelijke kwestie te bespreken. Na afloop troffen ze elkaar bij de onvermijdelijke koffieautomaat.

Met mondkapje op gepaste afstand.

Er heerste een relaxte sfeer. Het was een pittig overleg geweest en dan wil je na afloop wel even ontspannen.

“Het zijn ook wel een stelletje sukkels, daar bij de Belastingdienst, vind je niet?” zo opende een nog jonge AG het gesprek. “Stukken prijsgeven maar die dan wel weer zwart lakken. En nu weer bij de afwikkeling. Hoe stom kun je zijn!”

Zij kreeg onmiddellijk bijval van een collega die veel met mr. Aben samenwerkt, de advocaat-generaal die het herzieningsonderzoek leidt naar de Deventer Moordzaak en daar al meer dan 8 jaar mee bezig is.

“Zeg dat wel. Nee, dan doet Diederik het beter. Gewoon geen sjoege geven. Dat doet ie al jaren. Verschijnen er schokkende artikelen in De Volkskrant (in 2014, 2019 en laatst nog op 3 augustus 2021), dan gewoon, niet reageren Lena. En het werkt, al meer dan 8 jaar”

“Ja, dat werkt het beste, gewoon niet reageren,” vond ook een andere AG. “In 2019 nog werden er Kamervragen gesteld. Over hoe het met de Deventer Moordzaak stond. En deze maand nog voor de tweede keer.”

“Dan laat je de minister gewoon zeggen dat het onderzoek binnenkort is afgerond. Ja, dat liet zijn voorganger in 2014 ook al door een woordvoerder zeggen, maar ja, dat weten ze toch niet meer. Wie weet dat nog?”

“Even ging het bijna fout,” bracht een senior herinnering.

“In dat interview met De Stentor, weet je nog. Dat was, even kijken, september 2019. Toen heeft Diederik een interview gegeven. Moet je niet doen. Moet je niet doen!! Kijk maar naar de Belastingen. Niet doen, van die transparantie, daar komt alleen maar ellende van. Maar jongens, ik moet weer weg, want de oppas moet wat eerder weg. Ja, huiswerk maken.”

Het gezelschap ontbond zich weer.

En inderdaad, de advocaten-generaal van het Parket van de Hoge Raad hebben wel een punt.

Gewoon niet reageren, Lena. En dat kun je heel lang volhouden. Dat blijkt nu maar weer.

Jaap Visscher: voor al uw zekerheden

Jaap Visscher leidde het onderzoek in de Deventer Moordzaak. Reden voor De Stentor hem in het kader van de vierdelige podcast over deze slepende zaak te interviewen. Nog steeds is er bij Visscher geen spoor van twijfel.

Weliswaar is er volgens advocaat-generaal Aben geblunderd, maar Visscher vindt dat zijn team het maximale gedaan heeft en blijft bij zijn mening dat Ernest Louwes de dader is.

Dat komt niet vaak voor: veel blunders begaan en toch het juiste resultaat krijgen. Zie bovenstaand voorbeeld.

Dus zijn opvatting is opmerkelijk. Kijk eens rustig naar zijn antwoorden op de vragen van de interviewer.

Deze wil wat weten over de term tunnelvisie. Was daar ook hier sprake van? De vraag wordt open gesteld.

“Bij politieonderzoeken valt vaak de term ‘tunnelvisie’. De politie is dan veel te veel gericht op één mogelijke dader en zoekt daar dan het benodigde bewijs bij. Is dat hier ook gebeurd?”

Het antwoord laat zich raden.

Nee, zeker niet. Zo’n onderzoek begint heel breed, dat zie je niet allemaal in het dossier terug

Nee, dat zie je in het dossier inderdaad niet terug. Wie het bijna van uur tot uur bijgehouden Tactisch Journaal leest, ziet dat er maar even enkele personen in het vizier van de politie komen en dat die even snel uit het dossier verdwijnen als ze erin kwamen.

Ook later is nauwelijks aandacht aan deze potentiële verdachten besteed.

Uiteindelijk, na die paar potentiële verdachten werd Louwes als verdachte aangemerkt. De interviewer wilde weten hoe ze daar zo op waren gekomen.

“Wat was voor jullie het overtuigende bewijs?”

Het financiële motief was heel duidelijk.

Visscher had kunnen antwoorden dat in zulke zaken ook naar mogelijke financiële motieven wordt gekeken. En Louwes was financieel adviseur en executeur-testamentair, en dat zijn dan mogelijke aanknopingspunten. Dus ga je daar eens naar kijken.

Maar dat zei hij niet. Nee, het financiële motief was heel duidelijk. Maar zo duidelijk was het niet. Het Hof Den Bosch verwierp dit motief.

Hoezo heel duidelijk?

De interviewer brengt dan Het Mes ter sprake. Dat zou het moordwapen zijn.

“Maar het mes was ook een belangrijk bewijsstuk. Met de geurproef bleek alleen nogal geblunderd te zijn, waardoor het mes het moordwapen niet kon zijn. Hoe kan dat?”

Visscher had hier met zijn antwoord realiteitszin kunnen tonen. Dat het inderdaad vreemd was een op 1 kilometer afstand in een portiek gevonden mes als het moordwapen te bestempelen, dat de hele procedure met de geurproef klungelig was opgezet en dat er uiteindelijk ook nog sprake was van fraude door de beëdigde ambtenaren die de proef uitvoerden.

Maar hij komt met een lang verhaal over de wijze waarop de geurproef was uitgevoerd en dat deze werkwijze volgens de nieuwe regels niet meer mag.

Nee, Visscher en zijn collega’s hebben toentertijd geblunderd en dat hebben ze nog niet afgeleerd.

Geen motief, geen moordwapen en geen getuigen

De Deventer Moordzaak sleept zich al 23 jaar voort. Burgers verbazen zich erover dat iemand tot 12 jaar celstraf kan worden veroordeeld op grond van zo’n flinterdun dossier.

Er zaten immers rare kanten aan deze zaak. Zo dacht het Openbaar Ministerie met Het Mes weliswaar het moordwapen te hebben gevonden maar dit was een paar dagen na de moord op 1 kilometer afstand op een onmogelijke plaats gevonden en dat zou dan het moordwapen zijn?

Dat ging er bij de meesten niet in. Terecht, zo bleek vele jaren later.

En zo waren er nog veel meer gerechtvaardigde vragen en serieuze bedenkingen.

Het was dan ook geen wonder dat velen zich met de zaak gingen bemoeien, ook al voordat Maurice de Hond in 2005 in beeld kwam. Denk bijvoorbeeld aan Stan de Jong en zijn serie artikelen in HP/De Tijd en zijn boek in 2003.

Maar ook gewone burgers gingen zich met de zaak bemoeien en stelden vragen of ventileerden opmerkingen.

Een van hen, H.J. Vonk, heeft de moeite genomen 114 vragen te formuleren over deze opzienbarende zaak. Niet zo maar wat vragen maar steekhoudende vragen.

Vraag 11 luidde:

Waarom is Louwes veroordeeld tot 12 jaar gevangenisstraf, terwijl motief, moordwapen en getuigen ontbreken?

Inderdaad, Louwes was financieel adviseur van mevrouw Wittenberg, maar zo lopen er nog een paar duizend in Nederland rond. Dat zou eventueel, misschien, een financieel motief hebben kunnen opleveren. Maar het Hof Den Bosch schoof een financieel motief in 2004 terzijde, maar veroordeelde Louwes wel.

Geen financieel motief dus maar ook geen ander motief.

Ook erg belangrijk, er is geen moordwapen gevonden. Vele jaren lang heeft het Openbaar Ministerie zich weliswaar vastgeklampt aan Het Mes totdat ook deze mogelijkheid kwam te vervallen bij aanvang van het proces voor het Hof Den Bosch.

Waren er dan geen getuigen van het misdrijf? Helaas, die waren er ook niet, wel andere getuigen.

Geen motief, geen moordwapen, geen getuigen.

Menige moordzaak wordt dan gestaakt. Zo niet de Deventer moordzaak.

Maar hoe kan het dan dat Louwes toch is veroordeeld?

Dat is gebeurd op basis van een klein vlekje DNA (#10, op de kraag van de blouse van het slachtoffer).

Maar over de betekenis van dit vlekje verschillen de deskundigen al sinds 2004 tot op de dag van vandaag van mening. En de meningen convergeren eerder naar een onschuldig vlekje dan naar een ‘smoking gun’.

De verschillen van mening zijn zelfs zo erg dat de advocaat-generaal bij de Hoge Raad mr. Aben in 2019 een Cold Case team de opdracht heeft gegeven nog eens naar dit aspect te kijken.