Bas Haan was onderzoeksjournalist van Nieuwsuur en werkt sedert enkele maanden als journalist bij NRC. Belangrijke functies dus en zijn lezers willen blind kunnen vertrouwen op de juistheid van zijn publicaties. Helaas is dat niet altijd het geval zoals vandaag bij een persbericht van de Hoge Raad is gebleken.
Haan is zeer betrokken bij de Deventer moordzaak. In 2009 verscheen zijn boek over deze zaak maar ook hierbij werd al aangetoond dat het veel fouten en onjuistheden bevatte. Hij weigerde meermalen hierover met zijn critici in debat te gaan. Dat is opmerkelijk voor een onderzoeksjournalist want wetenschap en onderzoek kunnen niet zonder debat. Niettemin beschouwt hij zijn boek als de enige betrouwbare bron.
Maar het blijft niet bij de onjuistheden in zijn boek.
Op 3 augustus 2022 verscheen een tweet van zijn hand waarin hij melding maakte van een herdruk van zijn boek, met extra naschrift. Hij plaatste een foto van een deel van het naschrift en dat blijkt een schoolvoorbeeld van tendentieuze berichtgeving.
In het naschrift schrijft Haan:
Op 9 mei 2022 maakte de Hoge Raad in een persbericht bekend dat het onderzoek niets heeft opgeleverd wat de zaak zou moeten heropenen of wat verder onderzocht zou moeten worden: “De onderzoeksresultaten geven de advocaat-generaal geen aanleiding zelf een herzieningsaanvraag in te dienen.”
De tekst tussen aanhalingstekens komt inderdaad uit het betreffende bericht. Maar de zin die daaraan voorafgaat en waarin de Hoge Raad zou aangeven ‘dat het onderzoek niets heeft opgeleverd wat de zaak zou moeten heropenen of wat verder onderzocht zou moeten worden’ komt in het hele persbericht niet voor. De Hoge Raad maakte dat terecht helemaal niet bekend. Dat is tendentieus want Haan suggereert met deze zin dat het onderzoek niets zal opleveren. Trouwens, hoe zou hij dat moeten weten, want het verslag is niet openbaar gemaakt. Alleen journaliste Wil Thijssen van de Volkskrant kreeg bij wijze van uitzondering van advocaat Knoops inzage in het rapport (zie hieronder).
Natuurlijk schrijft de Hoge Raad die zinsnede niet in het persbericht.
Wat staat er dan wel? De volledige tekst van het persbericht kan hier worden nagelezen, maar het relevante deel luidt als volgt:
De resultaten van het laatste onderzoek zijn ook beschikbaar gesteld aan de verdediging. De AG beschouwt het onderzoek als afgerond.
Het is nu aan de advocaten van Ernest L. om op basis van de resultaten van het onderzoek al dan niet een herzieningsaanvraag in te dienen bij de Hoge Raad. Op een aanvraag tot herziening beslist de Hoge Raad, eventueel nadat de procureur-generaal is verzocht zijn zienswijze daarop in een advies, een zogenoemde conclusie, aan de Hoge Raad kenbaar te maken. De onderzoeksresultaten geven de AG geen aanleiding zelf een herzieningsaanvraag in te dienen.
Hier wordt correct en neutraal de procedure beschreven die volgt op de afronding van het onderzoek. Dat de AG niet zelf een herzieningsaanvraag indiende spreekt voor zich. Dat was zijn opdracht immers niet. Hij heeft op verzoek van de ACAS (Adviescommissie afgesloten strafzaken) en advocaat Knoops een herzieningsonderzoek uitgevoerd en de resultaten aan Knoops overhandigd. Niets meer en niets minder.
Het is bij dit soort onderzoeken aan de veroordeelde om op basis van de resultaten een herzieningsaanvraag in te dienen. Aben zag ‘geen aanleiding om van deze gebruikelijke gang van zaken af te wijken’ en heeft de bevindingen overgedragen aan Louwes’ advocaat Geert-Jan Knoops.
Maar Haan parafraseert het persbericht opzettelijk misleidend. De lezer denkt nu dat het onderzoek niets heeft opgeleverd, dat het zonde van de tijd en de moeite was en zal concluderen: zie je wel, Haan had toch gelijk, het wordt niets met het herzieningsverzoek.
Maar het tegendeel blijkt het geval. De artikelen in de Volkskrant van journaliste Wil Thijssen die het onderzoeksverslag heeft mogen inzien, tonen aan dat het rapport juist erg veel nieuws bevat, zelfs schokkend mag worden genoemd. De kop van het artikel spreekt boekdelen: Coldcaseteam concludeert na drie jaar onderzoek dat ontlastend bewijs in Deventer moordzaak is achtergehouden.
Zijn obsessieve gedrag in de Deventer moordzaak (vooral Maurice de Hond werkt op hem als een rode lap op een stier) schaadt Haans reputatie en hij maakt zich op deze wijze ongeloofwaardig.
Welk geloof moet de lezer van NRC nu hechten aan andere artikelen van onderzoeksjournalist Haan? Artikelen die niet zo eenvoudig zijn te verifiëren als de tweet van 3 augustus 2022?
Zijn geloofwaardigheid heeft door deze misstap een flinke buts opgelopen.