Veruit de meeste Nederlanders hebben vertrouwen in ons systeem van rechtspraak. Hieronder worden niet alleen de rechters verstaan maar ook en misschien juist het Openbaar Ministerie en de politie. Men zal het niet altijd eens zijn met de gang van zaken en de uiteindelijke vonnissen maar men heeft er vrede mee, want het vertrouwen is groot.

De laatste tijd zijn er echter (te) veel kwesties die dit vertrouwen beschamen en daarmee een bedreiging vormen voor het systeem als geheel. En dan beperken we ons niet alleen tot de Deventer moordzaak.

Enkele beschamende zaken
Iedereen denkt met schaamte aan de Puttense moordzaak (sleeptheorie, haha), de Schiedammer parkmoord, aan Lucia de Berk (ondeugdelijke statistische berekeningen), de Rosmalense flatmoord (absurde theorieën van deskundigen Richard en Selma Eikelenboom, veroordeelde krijgt excuses van rechter), de Arnhemse villamoord (ontoelaatbare verhoormethoden en als een duveltje uit een doosje plotseling niet minder dan negen verdachten en veroordeelden) en de Warnveldse pompmoord (ontoelaatbare verhoormethoden).
Maar onlangs ook aan het beschamende optreden van OM en politie in het getuigenbeschermingsprogramma rond de kroongetuige in het Marengoproces.
Deze kwesties knagen aan ons vertrouwen in een integere rechtsgang.

Onbekend tijdstip van overlijden in Deventer moordzaak
We keren terug naar bekend terrein, de Deventer moordzaak en dan met name naar een ogenschijnlijk klein detail in deze ingewikkelde zaak: het tijdstip van de moord. Tijdens de behandeling bij de hoven Arnhem en Den Bosch werd hieraan nauwelijks aandacht besteed.

In het arrest van Gerechtshof Den Bosch bijvoorbeeld ‘constateert de politie dat het tijdstip van overlijden op 23 september 1999 niet ver na 20.36 uur ligt.’ Hierdoor wordt de lezer op het verkeerde been gezet. Het betreft immers geen constatering maar een aanname op basis van ‘stille getuigen’ en wat goede bekenden over de gewoonten van het slachtoffer verklaren. Het ware tijdstip had net zo goed later op de avond (bijvoorbeeld om 23:00 uur) kunnen hebben gelegen wat ontlastend voor Louwes zou zijn geweest.

Goede schatting werd door politie geweigerd
Was een goede schatting van het tijdstip van overlijden dan niet mogelijk geweest? Jazeker wel, een schouwarts verricht aan een stoffelijk overschot een aantal kleine onderzoekjes waaronder een temperatuurmeting. En die geeft een betrouwbare schatting, maar in dit geval kreeg de schouwarts van de politie geen toestemming (zoals al in een proces-verbaal uit 2014 was gebleken maar in 2022 ook werd bevestigd door het cold case team van mr. Aben).
Vreemd genoeg hebben de raadsheren hierover niet doorgevraagd: OM, waarom is er geen schouwrapport en hoe weet u het tijdstip van overlijden dan zo zeker? Dat is in deze zaak zeer belangrijk want alibi’s staan of vallen ermee. Maar nee hoor, raadsheren vragen er niet naar.

Groot justitieel gebouw op wankel fundament
Op dit wankele fundament van ‘op 23 september 1999 niet ver na 20.36 uur’ wordt een justitieel gebouw opgezet met alles erop en eraan: behandelingen door de Zwolse rechtbank, een aantal gerechtshoven en enkele keren de Hoge Raad. En natuurlijk waren er de vele zeer gedetailleerde onderzoeken op een keur van terreinen (telefoongesprek A28, DNA) en de vele haarkloverijen over en weer. En dit alles op basis van de aanname dat de moord even na 20:36 uur zou zijn gepleegd.

Novum of geen novum
Het herzieningsverzoek ligt bij de Hoge Raad en advocaat-generaal mr. Aben heeft al aangekondigd dat hij zijn conclusies op 27 juni 2023 aan de Hoge Raad bekend zal maken. En bij dit alles speelt een doorslaggevende rol of er sprake is van een novum.
Maar daar heeft de burger geen verstand van, zelfs de juristen bakkeleien over dit begrip. Wel ziet hij met verwondering hoe door politie, het OM en zelfs door rechters met aangeklaagde burgers wordt omgegaan. Die op flinterdunne dossiers zelfs tot zeer lange gevangenisstraffen worden veroordeeld.

Dit alles doet het vertrouwen in de rechtspraak geen goed.